Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre “Ulusal yasalarca daha genç bir yaşta reşit sayılma hariç, 18 yaşın altındaki her insan çocuk sayılır”. Çocuk, doğduğu andan itibaren aile üyeleri, özellikle anne ve babasıyla yakın akrabalarıyla olan etkileşimlerinden edindiği deneyimlerle kişiliğinin ve psikolojik yapısının temelini oluşturur. Geleceğin teminatı olan çocuk ve gençlerin her açıdan sağlıklı bir şekilde yetiştirilmesi, kişilik gelişimleri açısından son derece önemlidir. Çocuk, yalnızca bakım ve beslenme değil, aynı zamanda ilgi ve sevgi açısından da ebeveynlerine ihtiyaç duyar. Sevgi dolu ve huzurlu bir aile ortamında sağladığı temeller sayesinde çocuk, davranışlarını, sosyal ilişkilerini ve topluma adaptasyonunu şekillendirir. Çocuk ihmali ve istismarı, çocuk haklarının korunması ve onların ruhsal ile fiziksel açıdan sağlıklı bir şekilde büyümeleri açısından büyük önem taşıyan bir meseledir. Çocukların temel bakım ihtiyaçlarının karşılanmasının yanı sıra, güvenli, dirençli ve öğrenmeye açık bireyler olarak gelişebilmeleri için sağlıklı bir güven duygusu geliştirmeleri gerekmektedir; bu ihtiyaçlar, onları koruma ve bakım yükümlülüğü taşıyan yetişkinler tarafından karşılanmalıdır. Çocuk ihmali ve istismarından bahsedildiğinde, bu temel sorumlulukların yerine getirilmediği veya çocuğa karşı kötü muamele yapıldığı durumlar akla gelir. Bu olumsuz durumlar, çocuğun duygusal deneyimlerini ve kişiliğini doğrudan etkileyerek, ileride sağlıksız bir kişilik geliştirmesine yol açabilir.

Çocuğun sağlığı, fiziksel veya psikolojik gelişimi için gerekli ihtiyaçların karşılanmaması “Çocuk İhmali” olarak tanımlanmaktadır. Çocuğun sağlığını, fizik ve psikolojik gelişimini olumsuz etkileyen, bir yetişkin, toplum ya da devlet tarafından bilerek ya da bilmeyerek yapılan hareket ya da davranışlara “Çocuk İstismarı” denmektedir. Fiziksel istismar, kaza olmaksızın fiziksel travma veya yaralanmalara yol açan her türlü davranışı ifade eder. Duygusal istismar ise, bireyin sistematik olarak aşağılanması veya yok sayılması gibi, sağlıklı duygusal gelişimini ve öz saygısını ciddi şekilde etkileyen eylemlerdir. Cinsel istismar, bir kişinin başka biri tarafından cinsel haz amacıyla zorla veya ikna yoluyla cinsel etkileşime maruz bırakılmasıdır. Dokunma içermeyen istismar davranışları arasında teşhircilik ve çocuk pornografisi izletme gibi eylemler bulunurken; dokunma içeren istismar davranışları, cinsel amaçlı dokundurma veya okşama gibi durumları kapsar. Cinsel birleşmeyi içeren istismar davranışları ise, fuhuşa teşvik ve cinsel ilişki gibi eylemleri içerir.

Cinsel istismara uğramış çocuklarda görülebilecek belirtiler:

·         Çocuklarda yaşlarına uygun olmayan davranışlar ortaya çıkabilir; parmak emme, yatak ıslatma gibi gerilemeler ve anneye aşırı bağımlılık gözlemlenebilir.

·         Saldırganlık ya da agresif davranışlar sergileyebilirler.

·         Hayata karşı ilgisiz, gerçek dünyadan kopuk bir şekilde davranabilirler.

·         Arkadaşlık kurma ve sosyal ilişkilerde zorluklar yaşayabilirler.

·         Cinsel içerikli kelimeler kullanabilir veya yaşlarına uygun olmayan cinsel davranışlar sergileyebilirler.

·         Çocuk, kendisine dokunulmasından veya daha önce tanıdığı kişilerle yalnız kalmaktan korkabilir.

·         Huysuzluk, sık sık ağlama, uyku ve iştah sorunları, sebepsiz baş ağrıları ve mide bulantıları görülebilir.

·         Okul performansında düşüş, okula gitmekten kaçma, dikkat dağınıklığı ve odaklanma problemleri yaşanabilir.

·         Tekrarlayan rahatsız edici düşünceler zihnini meşgul edebilir.

·         Olayla ilgili kabuslar görebilir, uykuya dalmakta zorlanabilir.

·         Olayı hatırlatan nesneler, yerler, kişiler ve görüntüler karşısında yoğun bir korku ve psikolojik sıkıntı yaşayabilir; bu tür durumlardan kaçınma eğilimi gösterebilir.

·         Yaşına uygun olmayan cinsel davranışlarda artış görülebilir.

·         Cinsel istismara maruz kalan çocukların %50'sinde travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) belirtileri ortaya çıkabilir.

Doğru Bilinen Yanlışlar:

  Yanlış: Çocuklar cinsel istismarı, hayal güçlerinin genişliği sebebiyle uydururlar.

  Doğru: Çocuklar bu konuda genellikle yalan söylemezler. İlk kural, çocuğun anlattıklarına inanmaktır.

  Yanlış: Bir veya iki yaşanmış olay önemli değildir; çocuklar olan biteni kolayca unutur.

  Doğru: Tek bir cinsel istismar dahi, çocuğun ruhsal ve fiziksel sağlığı üzerinde ciddi zararlara yol açabilir, bu olayların tekrarlanması ise daha yıkıcı olabilir.

  Yanlış: Olayı provoke eden çocuklar genellikle şirin ve cazip kız çocuklar, evden kaçan ya da ihmale uğramış çocuklardır.

  Doğru: Cinsel istismar kurbanları, her sosyo-ekonomik ve sosyokültürel gruptan gelen kız ve erkek çocuklar olabilir.

  Yanlış: İstismarcılar genellikle yaşlı ve yabancı erkekler ya da sokakta yaşayan serserilerdir.

  Doğru: Vakaların %80-95’inde failler, 20-40 yaş arasında, kurban tarafından tanınan, evli ve çocuklu erkeklerdir.

  Yanlış: Parklar, ıssız sokaklar, karanlık yerler ve inşaat alanları tehlikeli bölgelerdir.

  Doğru: Cinsel istismar olayları genellikle çocuğun ev, okul ya da ev ile okul arasındaki yakın çevresinde meydana gelir.

ÇOCUKLARI İHMAL VE İSTİSMARDAN KORUMAK İÇİN EBEVEYNLERİN ÇOCUKLARINA VERECEĞİ MESAJLAR

ü  Sen özelsin ve değerlisin.

ü  Bedenin tamamen sana aittir.

ü  Bedeninde özel bölgeler var, ve biri bu bölgelere dokunmak ya da bakmak isterse, ona "hayır" deme hakkın var; bu kişi tanıdığın veya sevdiğin biri bile olsa.

ü  Duygularını dinle. Eğer birinin sana dokunması seni rahatsız ediyorsa, iç sesine güven.

ü  Eğer biri seni rahatsız ederse, hemen gelip bana anlatmanı istiyorum çünkü sana söylediğin her şeye inanıyorum.

ü  Birisi sana uygun olmayan şekilde dokunursa, bunun senin hatan olmadığını bil.

ü  Yetişkinler ne yaparsa yapsın, asla senin suçun değil.